استرس یک واکنش بیولوژیکی به فشارهای خارجی یا داخلی است. اگر عوامل استرس‌زا پیوسته، ادامه‌دار و مدام درمعرض قرارگیری باشند، این عوامل استرس‌زای موقت می‌توانند به استرس سمی تبدیل شوند.
در این مقاله به صورت کامل با مفهوم استرس سمی و تاثیرات و ویژگی‌های آن آشنا خواهیم شد. پس همراه زردنیوز باشید.
استرس سالم می‌تواند برای شما مفید باشد
استرس یک مسئله فراگیر و یک تجربه طبیعی است. درجات عوامل استرس‌زا در هر روز می‌تواند از مثبت تا منفی متغیر باشد.
در طی تحقیقی در سال ۲۰۱۵ در دانشگاه برکلی مشخص شد که سطوح شدید هورمون‌های استرس، معروف به eustress، می‌تواند برای افراد مفید بوده و از هوشیاری، عملکرد رفتاری و شناختی برای سازگاری بهتر با موقعیت‌ها حداکثر استفاده را ببرد.
چه زمانی استرس «سمی» می‌شود؟
برای مقابله با استرس، سیستم عصبی با ترشح هورمون‌ها و انتقال‌دهنده‌های عصبی عکس‌العمل نشان داده تا ضربان قلب و فشار خون شخص را برای رویارویی با خطر احساس‌شده افزایش دهد. عضلات منقبض می شوند و تنفس کوتاه می شود. بعد از مواجهه با عامل استرس‌زا، عکس‌العمل نسبت به استرس غیرفعال شده و بدن به پایداری برمی‌گردد که به معنی یک حالت متعادل و آرام در بدن است.
بسیاری از عوامل استرس‌زا منجر به استرس سمی می شوند.
هنگامی که قرارگرفتن در معرض استرس مستمر یا به شدت آزاردهنده بشود، بدن به حالت مداوم واکنش ستیز یا گریز تغییر پیدا می‌کند. بدون کاهش این تغییر نسبت به عامل استرس‌زا، زنگ‌های هشدار داخلی فعال باقی می‌مانند – حتی بعد از این‌که تهدید طولانی، از بین رفته باشد.
افزایش استرس و سلامتی شما
سیستم عصبی نامنظم از طریق پرکردن بدن با آدرنالین و کورتیزول، فشار ثابت را کاهش می‌دهد.
با افزایش استرس شما، سلامت جسمی و روانی شما شروع به کاستن می کند. اگر عامل استرس‌زا برای طولانی‌مدت باشد، میزان استرس قابل تحمل افزایش یافته و به تنش سمی تبدیل می‌شود، سپس بدن وارد بار آلوستاتیک می‌شود. (استرس انباشته‌شده مشهور به تجمع استرس در داخل بدن به مرور زمان)
علائم استرس سمی
استرس سمی منجر به افزایش سطح کورتیزول شده که می‌تواند بر توانایی شخص روی مدیریت سلامت روان و تنظیم احساساتش اثر داشته باشد.
یادگیری تشخیص چگونگی تاثیر استرس سمی روی جسم، رفتار و احساسات فرد، اولین مرحله برای کاهش خطرات سلامتی آن است.
علائم رایجی وجود دارد، البته محدود به این موارد نیست اما شامل:
- سردرد
- گرفتگی عضله
- خستگی زیاد
- دل‌پیچه
- اختلالات خواب
- بیتابی
- فقدان انگیزه
- دردهای مزمن
- احساسات بیش از حد
- زودرنجی یا عصبانیت
- نگرانی، ناراحتی یا افسردگی
- مصرف بیش از حد موادمخدر
- گوشه‌گیری از اجتماع
چگونه استرس سمی روی مغز شما تاثیر می‌گذارد؟
مغز مرکز فرماندهی سیستم عصبی انسان است و میزان تهدید یک عامل استرس‌زا را تخمین می‌زند. در سطوح سالم استرس، می‌تواند واکنش‌های رفتاری و فیزیولوژیکی لازم را اعمال کند. با این حال، هنگامی که استرس سمی ایجاد می‌شود، بر توانایی عملکرد مغز تاثیر می‌گذارد.
مغز شما خسته می‌شود
مغز خسته تحلیل می‌رود و حجم خود را از دست می‌دهد. زیرا به‌دلیل مدیریت استرس مزمن یا افسردگی شدید کند شده و کارایی کلی خود را برای انتخاب مطلوب از دست می‌دهد. سیناپس‌های عصبی قادر به مقابله با درک و احساسات بیش از حد نیستند.
تفکر انتقادی شما آسیب می‌بیند
قشر پیش‌پیشانی، که در جلوی مغز قرار دارد، تاثیرپذیرترین قسمت در مواجهه با استرس است. زمانی که مقدار ثابتی از استرس همیشه وجود داشته باشد، توانایی قشر پیش‌پیشانی را برای تنظیم میزان شناخت و رشد شخصیت، براساس ایجاد یک آسیب‌پذیری عصبی برای آمیگدال و واکنش ترس دچار اختلال می‌کند. سپس، محرک‌های بی‌اساس، سایر بخش‌های تفکر انتقادی مغز را تحت تاثیر خود قرار می‌دهند.
تاثیرات استرس سمی بر نوروبیولوژی و سلامت جسمی عمومی شما
برای این‌که تاثیرات کامل آن را درک کنید، ممکن است درنظرگرفتن چند مثال مختلف برای درک این موضوع که چگونه استرس سمی می‌تواند تاثیر منفی روی نوروبیولوژی فرد بگذارد، مفید باشد.
- واکنش افزایش کورتیزول که شما را در معرض خطراتی مانند افزایش مشکلات قلبی، فشار خون بالا، مشکلات گوارشی، افزایش وزن و موارد دیگر قرار می‌دهد.
- اختلال در سلامت روان که می‌تواند در آسیب‌شناسی بیماری‌های روانی مانند اضطراب، اختلالات افسردگی، اختلالات رفتاری، PTSD و روان‌پریشی نقش داشته باشد.
- تغییرات ناسازگار در ساختار مغز که در آن مغز می‌تواند غدد فوق کلیوی را غیرفعال کند که منجر به کم‌تحرکی، رفتارهای تنبل مانند، مشکلات حافظه، اختلال یادگیری و تحلیل‌رفتن غدد فوق کلیوی می‌شود.
- بیان ژن اصلاح‌شده که می‌تواند چگونگی واکنش سیستم ایمنی بدن شما به بیماری‌ها را تغییر داده که مقدار و همینطور خطر ابتلا به بیماری‌ها را افزایش دهد.
- مدیریت ضعیف استرس و مهارت‌های سازش‌‌جویانه که توانایی فرد را برای مدیریت مناسب در موقعیتهای چالش‌برانگیز دچار اختلال می‌کند.
- سبک زندگی ناسالم که ممکن است به افسردگی، سرطان و بیماری قلبی منجر شود.
این موارد تنها برخی از اثرات منفی استرس سمی هستند، اما اگر در زمان مناسب به آن رسیدگی نشود، ممکن است عواقب گسترده‌ای ازلحاظ جسمی، ذهنی و عاطفی داشته باشد. مغز یکی از مهم‌ترین اعضای بدن انسان است.
بنابراین، اگر مغز شما نتواند به بهترین شکل ممکن عمل کند، اساسا شخصیت شما و نحوه تفکر، درک اطلاعات و مدیریت سیستم عصبیتان را تغییر می‌دهد.
حفظ سلامت مغز برای این‌که بتواند با شیوه‌ای مناسب به استرس واکنش نشان دهد، برای سلامتی شما ضروری است.
استرس سمی چگونه روی کودکان تاثیر می‌گذارد؟
استرس سمی برای همه افراد در تمامی گروه‌های سنی طاقت‌فرسا است، اما برای کودکان به‌طور ویژه‌‌ای مضر است.
تجربیات ناگوار دوران کودکی و استرس
همزمان که مغز کودک رشد می‌کند، تجربیات نامطلوب دوران کودکی می‌تواند ساختار مغز را تغییر داده، که منجر به تضعیف در مهارت‌های مدیریتی و تاثیرات درازمدت روی سلامتی می‌شود. بدون حمایت عاطفی مناسب از سمت سرپرستان، استرس سمی می‌تواند پاسخ‌های استرسی غیرطبیعی را ایجاد کند که امکان دارد تا سال‌ها خود را آشکار نکنند.
به گفته مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، تجربیات ناگوار در دوران کودکی می‌تواند فرد را در معرض خطر قربانی خشونت شدن و بیماری‌های روانی در آینده قرار دهد. نتایج ACE (تجربه بد دوران کودکی) نشان‌دهنده انواع سوءاستفاده جنسی، بی‌توجهی، و سایر نشانه‌های بارز در دوران کودکی سخت است – هر چه این امتیاز بالاتر باشد، خطر ابتلا به مشکلات سلامتی نیز بیشتر است.
تجربیاتی وجود دارند که می‌توانند در ایجاد استرس سمی تاثیر داشته باشند، اتفاقاتی مانند:
- سختی‌های اول زندگی
- فقر شدید
- نابه‌سامانی خانواده
- ناتوانی جسمی
- کمبود مواد غذایی
- از دست دادن والدین یا طلاق ناراحت‌کننده
- مشاهده خشونت در خانه یا اجتماع
- اقدام یا فوت یکی از اعضای خانواده بر اثر خودکشی
- سوءاستفاده در دوران کودکی (عاطفی/جنسی/بی‌توجهی)
- داشتن سرپرستانی که مشکل موادمخدر یا اختلال سلامت روانی دارند.
- مواجهه پیوسته با عوامل استرس‌زای روزانه با شدت کمتر اما در عین حال مداوم.
- بی‌ثباتی به‌دلیل جدایی والدین یا اعضای خانواده در زندان یا ندامتگاه
نکاتی برای رهایی از استرس
وقتی احساس می‌کنید بیش از حد خسته هستید، برای لحظه‌ای مکث کنید تا به واکنشی سازگارانه و سالم برسید که به بدن و ذهن شما خدمت کند. این می‌تواند با یک روتین روزانه اتفاق بیفتد که به دورکردن از اتفاقات استرس‌زا به دلیل خودخوری مداوم کمک می‌کند.
برخی از تکنیک‌های ممکن می‌تواند به صورت ذیل باشد:
- ثبت عکس‌العمل‌های بدنتان در هنگام استرس، توجه به این‌که آیا نفستان تنگ می‌شود، فک شما منقبض می‌شود یا ضربان قلبتان تند می‌شود تا بتوانید قبل از آن‌که خیلی دیر شود، برای رسیدن به آرامش قدمی بردارید.
- تحلیل و بررسی عواطف، افکار و احساسات در زمان پیدایش آن‌ها – مهم نیست که چقدر دردناک، ناامیدکننده یا شدید احساس می‌شوند.
- خوردن و آشامیدن وعده‌های غذایی خود با حضور کامل، کنارگذاشتن تلفن و خوردن آهسته غذا در حالی که از حس لمس باد یا خورشید روی پوست خود لذت می‌برید.
- حفظ عادات خواب، عادت مناسب خوابیدن می‌تواند به حفظ حافظه و توانایی یادگیری کمک کند، متابولیسم شما را تنظیم کند و باعث رشد دندریت‌ها شود که شاخه‌هایی در سلول‌های مغزی هستند که باعث انتقال اطلاعات از یک نورون به نورون بعدی می‌شوند.
- بهبود سلامت جسمی با ورزش و تحرک
- تمرینات مراقبه مانند یوگا
انجام هرروزه این فعالیت‌ها می‌تواند به شما در تقویت و رشد سبک زندگی کم استرس کمک کند. مطالعات نشان می‌دهند که یک ماه پس از حذف یک اتفاق استرس‌زا از زندگی شما، ساختمان مغز که به‌دلیل استرس دچار تغییراتی شده بود، می‌تواند به‌طور قابل ملاحظه‌ای مثل روز اول شود.
مغز مانند پلاستیک است و این توانایی را دارد که تنظیمات خود را دوباره به عملکرد سالمی برگرداند، برای این‌که ترمیم‌پذیری نورون‌های عصبی اتفاق بیفتد، فقط نیاز به اراده و کمک توانایی مغز برای تغییر و سازگاری با استفاده از تجربیات و نیز مدیریت سموم مضر استرس سمی توسط مهارت‌های مقابله‌ای است.
چگونه اثرات استرس سمی را جبران کنیم؟
اگرچه استرس می‌تواند باعث ایجاد تغییرات عصبی در مغز شود، اما مغز به‌طور قابل‌توجهی منعطف است و می‌تواند از استرس برگشته و مانند روز اول شود. استرس سمی می‌تواند عاملی در زندگی افراد باشد، اما می‌توان با چند تکنیک مدیریت استرس، گام‌هایی برای معکوس‌کردن تاثیر آن به‌صورت چشمگیر برداشت:
- گفتگودرمانی با یک درمان‌گر قابل اعتماد یا متخصص سلامت روان
- تنفس عمیق یا تمرین مدیتیشن تنفس برای تمرکز روی خود در زمان حال
- تکنیک‌های ارزیابی بدن
- بازاندیشی از طریق گزارش‌نویسی یا هنر با نگاه جدید به شرایط
- حمایت از عزیزان، دوستان و خانواده
- پیشرفت و نگهداری روابط سالم برای حمایت عاطفی
- کاهش موقعیت های استرس‌زا با سازماندهی‌کردن کارها، لیست‌کردن کارهای انجام‌شده و درخواست کمک از دیگران
یادگیری نحوه مدیریت واکنش مناسب به استرس سمی می‌تواند به شما کمک کند تا بعدها که این شرایط سخت برای شما اتفاق افتاد بتوانید با این موارد استرس شدید مقابله کنید اما قطعا می‌توانید برای یافتن دوباره تعادل اقدام کنید.
سخن پایانی
ایجاد عادات سالم دو منظر دارد: می‌تواند به شما در تنظیم مجدد مغز کمک کند و اگر روش‌های مداومی داشته باشید، به شما امکان می‌دهد از محرک‌های استرس سمی جلوگیری کرده و اثرات مضر آن‌ها را کاهش دهید.
دیدگاهتان را بنویسید